آثارتاریخی |”مدرسه شوكتیه”پیشینه ارزشمند خراسان جنوبی/سومین مدرسه نوین ایران

به گزارش  پایگاه خبری “پیام خاوران “ ، یكی از پیشینه های ارزشمند استان خراسان جنوبی مدرسه شوكتیه است كه بعد از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز به عنوان سومین مدرسه نوین ایران در شهر بیرجند سر برآورد تا مردان نامداری را سرآمد جهان كند.

مدرسه شوكتیه بیرجند در دوره قاجار ساخته شده است و با شماره 1371 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

این بنای تاریخی با معماری درونگرای ویژه مناطق بیابانی گرم و خشك انطباق كامل با اقلیم منطقه دارد. شوكتیه در سال 1312 هجری قمری به دستور امیر اسماعیل خان شوكت الملك با هدف برپایی مراسم عزاداری ابا عبدالله الحسین(ع) ساخته شد و سال 1326 ابراهیم خان شوكت الملك كاربری ساختمان را تغییر داد و یكی از اولین مدارس آموزش علوم نوین را با الگوگیری از مدرسه دارالفنون در این ساختمان تاسیس كرد.

مدرس دانشگاه فرهنگیان بیرجند با اشاره به مستندات تاریخی درخصوص نحوه شكل گیری و راه اندازی مدرسه شوكتیه گفت: امیر اسماعیل خان كه در زمان ناصرالدین شاه حاكم منطقه مُكران(بلوچستان) و قُهستان بود، در عین مكنت، هیچ فرزندی نداشت لذا یك سوم اموال خود را بنا به احكام شرع، وقف و برادر كوچكتر خود، امیر ابراهیم خان را متولی این املاك كرد.

حسین زنگویی اظهار داشت: بعد از مرگ اسماعیل خان، ابراهیم خان شوكت الملك حكومت منطقه قاینات را به عهده می گیرد كه روزهای شكوفایی دارالفنون به تهران سفر می كند و با این مدرسه و آثار ارزشمندش بیشتر آشنا می شود.

وی افزود: ابراهیم خان پس از برگشت به بیرجند تصمیم می گیرد با استفاده از همان یك سوم اموال وقفی كه در اختیار دارد، كار خیر و ارزشمندی در راستای توسعه فرهنگ منطقه انجام دهد.

مدرس دانشگاه تربیت معلم بیرجند بیان كرد: به این ترتیب مدرسه شوكتیه در محل حسینیه امام رضا(ع) راه اندازی و تعلیم و تربیت به سبك جدید در شهر آغاز می شود.

** اولین مدیران و معلمان شوكتیه

وی گفت: شوكت الملك برای مدیریت و تأسیس مدرسه شوكتیه بیرجند از 2 نفر فاضل كاشانی به اسامی میرزا احمد نراقی و شیخ احمد سلیمانی نراقی دعوت كرد و معلمان خارجی این مدرسه نیز سیدرضی حسین هندی، مسیو رومینیو، مسیو فردیناند و ژزف بریان كه از فرانسه و هند بودند.

زنگویی یادآور شد: ساختمان این بنا هم بعدها به دست استادان و معلمان یزدی در 2 طبقه با ایوانی بزرگ و اعجاب انگیز و دالان ها، اتاق های متعدد، حوضخانه، هشتی و سر درب ورودی ساخته می شود.

وی با اشاره به اطلاعات سندی در موزه اسناد ملی ایران اظهار داشت: میرزا محمد علی خان منصف، حاجی محمد سید فرزان، حاجی میرزا محمد حسین مهتدی، آقا شیخ علی اكبر ناصح، میرزا ذبیح الله خان ناصح، اسد الله خان ناصح، امیر توكل خان كامبوزیا و آقا سید محمد شهرستانی از جمله افرادی هستند كه در كسوت معلمی در این مدرسه به دانش آموزان این منطقه خدمت كردند.

مدرس دانشگاه فرهنگیان بیرجند ادامه داد: البته بنا به مستندات موجود، در ابتدا افراد زیادی برای حضور در این مدرسه استقبال نكردند، لذا به منظور تشویق و ترغیب افراد به شركت در آن، برای محصلان بی بضاعت و خانواده آنها كمك های نقدی و غیر نقدی سالانه هر دانش آموز 84ریال پول كتاب و 270 كیلوگرم گندم و 2 دست لباس تعیین كه این خود باعث رونق مدرسه شد و علمای روشنفكر نیز امیر را در توسعه و تقویت آن كانون تحصیل كمك كردند.

وی افزود: برخی بزرگان شهر از جمله شیخ هادی هادوی هم كه اوضاع اجتماعی مردم آن روزگار را به خوبی می دانست و واقف بود كه اگر مردم بر این حال باقی بمانند، ایران اسلامی و بیرجند به واسطه حضور اجانب دستخوش تحول قرار خواهد گرفت، با فرستادن تنها پسرش به مدرسه شوكتیه در برابر همه ایستاد تا در آینده، بیداری مردم و پیشرفت آنها را شاهد باشد.

** راهی برای تحصیل دختران در شوكتیه

زنگویی یادآور شد: با همه تلاش های صورت گرفته شوكتیه در آغاز كار، فقط مدرسه ابتدایی بود و 43 نفر بیشتر محصل نداشت كه حدود نصف آنها سواد خواندن و نوشتن داشتند و بقیه به هیچ وجه به مكتب و مدرسه هم نرفته بودند.

وی ادامه داد: از اولین دانش آموختگان آن مدرسه در دوره متوسطه دو نفر «سید امین هاشمی» و «احمد مجیدی» برای ادامه تحصیل به مدرسه آلگیر هندوستان فرستاده شدند و «اسد قوامی» و «محمد علی منصف» به تهران رفتند و در دوره های بعد در خود مدرسه به كار گرفته شدند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اسناد تاریخی موجود بیان كرد: در زمان های گذشته، خانواده ها كه به رفتن پسرها به مدرسه ای غیرمكتب خانه رضایت نمی دادند، به تحصیل دختران هیچ رغبتی نداشتند و حتی آن را خلاف شرع می دانستند.

وی گفت: اما در چنین شرایطی مدرسه نسوان شوكتیه هم با همكاری امیر محمد علی منصف و معدل الدوله كاشی شكل گرفت و طوبی محمودی (دختر مرحوم میرزا خانلرخان اعتصام الملك) كه از تحصیل كرده های دارالمعلمات تهران بود به استخدام در آمد و در سال 1301 همجری شمسی در عمارت قلعه شروع به كار كرد.

** آثار و پیامدهای تأسیس مدرسه نوین شوكتیه بر منطقه

زنگویی با تشریح انگیزه های شوكت الملك از تأسیس این مدرسه و تصمیمی كه بر تغییر شرایط حاكم بر منطقه داشته، ترویج علم و دانش را از مهمترین آثار و پیامدهای تأسیس مدرسه شوكتیه در منطقه عنوان كرد.

وی یادآور شد: تاسیس شوكتیه بیرجند را به عنوان مركز صدور معلم و نیروهای با سواد به دیگر مناطق معروف كرد. به گونه ای كه اغلب افراد شاغل در ادارات و مدارس آن زمان كه سال های نخست شكل گیری نظام اداری ایران بود، از تحصیل كرده های این مدرسه بودند.

مرمت این بنای تاریخی از اوایل آذر 94 با همكاری اداره اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی و اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان شروع شد و با صرف یك میلیارد تومان اعتبار از محل درآمد رقبات موقوفه حسینیه امام رضا(ع) بیرجند بازسازی شده است.

مرمت حوض خانه و فضاهای جانبی، كف سازی و اصلاح نما، اجرای تأسیسات گرمایشی، روشنایی و الكتریكی، ساخت در و پنجره چوبی ، تعویض درهای قدیمی و برداشت الحاقات از جمله اقداماتی بوده كه در مرمت آن انجام گرفته است.

این مدرسه پس پیروزی انقلاب اسلامی، حسینیه امام رضا (ع) نامیده شد و هم اكنون مراسم عزاداری در ماه محرم و دیگر مناسبت های مذهبی در این محل برگزار می شود. همچنین با مرمت بنا از سه سال گذشته مدرسه قرآنی به منظور تربیت حافظان قرآن در این محل راه اندازی شده است.

منبع : ایرنا

انتهای پیام/