دوگانه کم‌آبی و هدر رفت آب در خراسان جنوبی

به گزارش “پیام خاوران “ در بخش خانگی شهری و روستایی استان خراسان جنوبی که حدود ۶ درصد از مجموع آب مصرفی را تشکیل می‌دهد، اتلاف آب به سبب فرسودگی لوله‌های انتقال و توزیع آب روی می‌دهد.

اهمیت قطره قطره آب در خراسان جنوبی آنجا مشخص می‌شود که بدانیم آب مورد نیاز در این استان مرزی و کویری به دلیل نداشتن رودخانه دائمی و اتصال به دریا، از منابع آب‌های زیرزمینی شامل چاه، چشمه و قنات تامین می‌شود.

براساس آخرین گزارش سالانه وضعیت منابع و مصارف آب استان از دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی از کل حجم برداشت آب‌های زیرزمینی، ۷۲ درصد مربوط به برداشت از چاه‌ها، ۲۴ درصد مربوط به برداشت از قنات‌ها و چهار درصد مربوط به برداشت از چشمه‌ها است.

همچنین ۹۲ درصد مصرف آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی، پنج درصد بخش شرب، ۲ درصد صنعت و خدمات و یک درصد سایر است.

در حالی که اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی از جمله نصب کنتورهای هوشمند باعث کاهش مصرف آب بخش کشاورزی در سال‌های اخیر شده اما افزایش رشد جمعیت و پیشرفت صنایع، حجم آب مصرفی در بخش شرب و صنعت را افزایش داده است و همه این موارد ضرورت حفظ منابع آبی موجود را دوچندان می‌کند.

خراسان جنوبی در منطقه خشک و بیابانی واقع شده که سبب می‌شود میزان ورودی آب به استان از طریق بارندگی‌ها بسیار اندک باشد همچنین رودخانه‌های موجود در این منطقه از نوع فصلی بوده و رودخانه دائمی وجود ندارد.

هرچند استان خراسان جنوبی چند سالی است که از ابرهای باران‌زا محروم و کمبود ریزش‌های جوی دغدغه مردمانش بوده اما یکی از نکات قابل تامل در تاریخ این دیار این است که بیرجند مرکز استان اولین شهر دارای شبکه آبرسانی از طریق لوله بوده و ۹۷ سال پیش (سال ۱۳۰۲) یک پروژه عظیم آبی در دل کویر خشکیده ایران شکل گرفت.

قبل از لوله‌کشی، آب مورد نیاز مردم این شهر از انبارها، یخچال‌های متاثر از آب باران و سد کوه‌های باقران تامین می‌شد و با توجه به قدمت ۹۷ ساله تاسیسات آبرسانی در شهر بیرجند حدود ۳۰ درصد شبکه و انشعابات این شهر فرسوده بوده و اتلاف آب شرب را به دنبال داشته است.

در حالی که وجود لوله‌های فرسوده به دلیل قدمت بالای آبرسانی به شهر بیرجند، سبب هدر رفت زیاد آب در این شهر شده است، برخی چاه‌های آب شرب بیرجند تا ۳۶۰ متر عمق دارد که این موضوع سبب افزایش هزینه‌های پمپاژ، نگهداری آب و هزینه‌های نهایی می‌شود.

هدررفت آب در خراسان جنوبی بالاتر از میانگین کشوری

هدر رفت آب فقط منحصر به شهر بیرجند نیست و در شبکه آبرسانی سراسر استان وجود دارد به گونه‌ای که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی آن را بالاتر از متوسط کشوری اعلام کرد.

حسین امامی، هدر رفت آب در شبکه شهری و روستایی را از معضلات اساسی استان دانست و گفت: در حال حاضر در بخش شهری ۳۱.۷ درصد و روستایی بالای ۴۲ درصد از آب شرب هدر می‌رود که این رقم ۱۰ درصد از متوسط کشوری بالاتر است.

وی بیان کرد: برنامه داریم در گام نخست میزان هدردهی آب شبکه آبرسانی را تا متوسط کشوری و در نهایت تا ۱۵ درصد برسانیم.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان خراسان جنوبی گفت: برای این منظور از ابتدای امسال تاکنون ۵۹ کیلومتر شبکه آب شرب روستایی، ۲.۵ کیلومتر شبکه شهری و هزار و ۱۰۰ کنتور آب تعویض شده است.

وی اظهار داشت: به دلیل کاهش هزینه‌ها و مدیریت شبکه با توجه به اینکه استان دارای یک سوم مساحت کشور و جمعیت پراکنده است، تلاش داریم از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان در زمینه تله مترینگ و هوشمندسازی استفاده کنیم تا هزینه‌ها کاهش و خدمات افزایش یابد.

ترکیدگی لوله‌های آب هم موضوعی است که هر از گاهی توسط اهالی شهرها و روستاهای استان گزارش داده می‌شود.

یکی از اهالی روستای بیژائم بیرجند در این باره اظهار داشت: بخشی از لوله‌های خط انتقال آب روستا دچار ترکیدگی است و آب زیادی هدر می‌رود.

محمد خسروی گفت: مسوولان باید اقدام اساسی انجام دهند تا شاهد ترکیدگی مجدد لوله‌ها و هدر رفتن آب نباشیم.

یک عضو شورای اسلامی روستای شیرگ آقا سربیشه نیز گفت: لوله کشی آب شرب از قنات به دو روستای شیرگ و باغستان انجام شده اما چند سال است که بخشی از آب هدر می‌رود.

علی اکبر مولایی افزود: با توجه به اینکه لوله با قطر پایین نصب شده و همین لوله رسوب گرفته است هر روز شاهد اتلاف آب در این منطقه هستیم و با وجود این آب، با تانکر سیار هم به روستا آبرسانی می‌شود.

وی اظهار داشت: پنج کیلومتر لوله‌کشی آب باید تعویض و با قطر بزرگتر نصب شود در این صورت نیازی به آبرسانی سیار هم نخواهد بود.

معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی یکی از روش‌های پیشگیری از هدر رفت آب را اصلاح و بازسازی شبکه‌ها یا خطوط فرسوده لوله‌های آب عنوان کرد.

منوچهر سالاری گفت: اصلاح و بازسازی علاوه بر اینکه به حفظ منابع آب کمک می‌کند یعنی از هدر رفت آب جلوگیری می‌کند مانع از آلودگی آب در محل شکستگی و فرسودگی لوله‌های آب نیز می‌شود.

وی نشت یابی را یکی از اقداماتی بیان کرد که سالانه انجام می‌شود و افزود: با توجه به اینکه لوله‌های انتقال آب زیر زمین هستند و شکستگی و فرسودگی لوله‌ها و نشتی آب قابل مشاهده عینی نیست، اصلاح و بازسازی از فعالیت‌های روزمره شرکت آب و فاضلاب است.

محدودیت اعتبارات استان و تلاش برای اصلاح شبکه

معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی اظهار داشت: برای اصلاح شبکه ۱۱ شهرستان استان پیمانکار در حال جذب است اما اعتبارات استان در این زمینه خیلی محدود است همچنین اعتبارات سال گذشته بیشتر برای دیون آبداران پرداخت شده است.

وی تصریح کرد: برای امسال اصلاح ۶۷ کیلومتر شبکه آب شهری و روستایی را در دستور کار داریم در حالی که در بخش شهری نیاز به اصلاح بیش از ۲۶۲ کیلومتر شبکه و اصلاح و بازسازی ۲۷ هزار انشعاب در فاز نخست داریم.

سالاری گفت: برای اجرای این پروژه‌ها ۱۷۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که در صورت انجام ۶ درصد از هدر رفت آب در حوزه شهری کاسته خواهد شد.

معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی افزود: در بخش روستایی نیز باید ۵۱۸ کیلومتر از شبکه توزیع آب اصلاح و ۱۹ هزار انشعاب هم نوسازی شود.

وی اعتبار مورد نیاز برای اجرای این پروژه را ۲۱۰ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: در صورت تامین اعتبار هدر رفت آب در مناطق روستایی هشت درصد کاهش خواهد یافت.

سالاری تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۷۵ هزار کنتور آب شرب در استان فرسوده یا خراب هستند که در حال پیگیری برای اخذ اعتبار از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه سال ۹۹ هستیم.

وی گفت: با اخذ اعتبار ۴۰ هزار دستگاه کنتور آب خریداری خواهیم کرد که مجوزها دریافت شده است و پیگیر سرمایه‌گذار هستیم تا به بانک عامل معرفی شود و کنتورها را خریداری کند.

معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با بیان اینکه ۳۰ تا ۳۵ درصد کنتورهای آب در استان فرسوده است گفت: ۳۴۰ هزار انشعاب فعال در خراسان جنوبی است از طرفی عمر مفید کنتور پنج سال است لذا در سال بعد رقم‌ها تغییر خواهد کرد.

وی با تاکید بر اینکه منابع اعتباری جاری پاسخگوی ارائه خدمات به مشترکان نیست افزود: قیمت تمام شده آب به طور متوسط برای هر متر مکعب آب ۲ هزار تومان است در حالی که هر متر مکعب ۳۵۰ تومان به فروش می‌رسد لذا منابع جاری و سرمایه پاسخگو نیست.

سالاری تصریح کرد: همچنین اعتبارات عمرانی شرکت آبفا در استان خیلی محدود است به عنوان مثال برای اصلاح و بازسازی شبکه انتقال آب در استان ۳۸۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است اما مجموع اعتبار مصوب سالانه ۱۰ میلیارد تومان است که سه میلیارد تومان آن اختصاص می‌یابد.

وی گفت: برای اصلاح و بازسازی شبکه آب شرب شهرستان درمیان به طول ۶۵ کیلومتر با دستگاه معین محرومیت‌زدایی این شهرستان (بنیاد علوی) تفاهم‌نامه همکاری منعقد شده است همچنین به دنبال جذب افراد خیر هستیم.

خراسان جنوبی پایلوت کشوری طرح سازگاری با کم‌آبی است که سال گذشته در شورای عالی آب تصویب و از سوی وزارت نیرو برای اجرا ابلاغ شد.

بهینه‌سازی مصرف منابع آبی موجود از اهداف کلان و اصلی این برنامه است تا از طریق اقدامات اجرایی بتوان با وجود کم‌آبی، مصرف آب را مدیریت و الگویی را به کشور معرفی کرد.

آب بدون درآمد عبارتست از اختلاف بین حجم آب ورودی به سیستم (شبکه توزیع) و مصارف مجاز با درآمد طی یک سال که دارای سه بخش هدر رفت واقعی، هدر رفت ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد است.

هدر رفت واقعی به حجمی از آب گفته می‌شود که به صورت واقعی (فیزیکی) از شبکه‌های توزیع هدر می‌رود و شامل نشت از شبکه‌های توزیع، نشت از خطوط انتقال، نشت و سر ریز مخازن و نشت از انشعابات مشترکان است.

هدر رفت ظاهری به حجمی از آب گفته می‌شود که مصرف شده ولی به دلایل متعدد از جمله خطای کنتورهای مشترکان اندازه‌گیری نشده است. این هدر رفت شامل خطای تجهیزات اندازه‌گیری، انشعابات غیر مجاز و خطای قرائت و انتقال داده‌ها می‌شود.

مصارف مجاز بدون درآمد نیز به مصارفی گفته می‌شود که استفاده از آن مجاز است ولی درآمدی برای شرکت‌های آب و فاضلاب ندارد، مانند مصارف فرایندی در تاسیسات آب و فاضلاب و مصارف آتش نشانی.

جدیدترین خبرهای استان وکشور  را در کانال تلگرامی ” پیام خاوران ” بخوانید. (کلیک کنید)

اگر بتوان با کاهش آب بدون درآمد به تقاضاهای جدید مشترکان پاسخ داد، در هزینه‌های مربوط به توسعه منابع آب، به عنوان مثال ساخت سد و مخزن جدید، ساخت و تجهیز تصفیه‌خانه‌های جدید صرفه‌جویی زیادی خواهد شد.

منبع:ایرنا

انتهای پیام / ۱۰۱