احیای اقتصاد بومی راهی برای ماندگاری جمعیت در روستاها

به گزارش “پیام خاوران“، خشکسالی و افزایش مهاجرت، افزایش هزینه های اسکان در مرکز استان، نابرابری درآمد و هزینه خانوار و … از جمله مواردی است که در سال های پس از تشکیل استان سبب شده است جمعیت زیادی به سمت روستاهای اقماری و نزدیک شهر بیرجند از جمله امیرآباد، حاجی آباد، چهکند ، دستگرد و … روانه شود.

سرریزشدن جمعیت در مناطق اقماری باعث به وجود آمدن پدیده حاشیه نشینی و آسیب های آن در اطراف این شهر شده که گسترش این معضل موجب اختلال در امنیت روانی ساکنان شهر و در سطح بالاتر موجب ایجاد انواع آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی می شود.

به زعم آسیب‌شناسان اجتماعی، همه اشکال نابهنجاری‌های اجتماعی چون سرقت، قتل، قاچاق، خودکشی، فساد، اعتیاد و نظایر آنچه به مثابه انحراف و چه در زمره بیماری یا اختلال، معلول ناسازگاری‌های اجتماعی است که بر روابط فرد و جامعه حاکم‌اند و در مناطق حاشیه‌نشین نمود بیشتری می‌یابند.

در کنار آن استان‌های مرزی همچون خراسان جنوبی در این زمینه در معرض آسیب‌های بیشتری قرار می‌گیرند که خالی از سکنه شدن روستاها و کاهش جمعیت مولد از مهمترین آنها است.

سال‌ها است که توانمندسازی روستاییان به خصوص در مناطق مرزی در دستور کار دست اندرکاران قرار گرفته اما در ظاهر  این اقدامات کافی نبوده و تعداد زیادی از روستاها امروز خالی از سکنه است.

خشکسالی‌های پیاپی کشاورزی را در این مناطق نابود کرده و درآمد مردم را به صفر رسانده است آنچه به نظر می‌رسد احیای اقتصاد بومی مناطق می‌تواند مهمترین راهکار برای جایگزین شدن کشاورزی به عنوان شغل تک سویه باشد اما این مهم نیازمند همت جمعی و تامین منابع است.

آب شرب از دیگر مشکلات است که روستاییان علت اصلی مهاجرت را نبود آب مورد نیاز یا کیفیت پایین آن عنوان می‌کنند و متاسفانه این روند می‌تواند روستاهای خالی از سکنه را به بارانداز اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر تبدیل کند.

نبود زیرساخت ها

یکی از شهروندان ساکن در یکی از روستاهای اطراف شهر بیرجند با گلایه از نبود زیرساخت های لازم گفت: بیشتر کوچه ها خاکی است و خانه ها هم بر اساس نقشه ساخته نشده است و امکانات و زیرساخت ها متناسب با افزایش جمعیت پیشرفت نداشته است.

به گفته صمیمی با توجه به مهاجرت از نقاط مختلف به حاشیه شهر بیرجند فرهنگ های مختلف در کنار هم قرار گرفتند که همین موضوع زندگی در این منطقه را سخت کرده است.

یکی دیگر از شهروندان نیز گفت: بسیاری از افراد شغل مناسبی ندارند و افزون بر این،اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر، ولگردی در حاشیه ها بیشتر به چشم می خورد که آزار دهنده است طوری که تردد در برخی از کوچه ها و خیابان ها با توجه به این آسیب ها سخت است.

حاشیه نشینی بحرانی تهدید کننده

یدالله وحدانی نیا معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان جنوبی با اشاره به این که یکی از بحران های تهدید کننده در حوزه مدیریت شهری در استان به خصوص در مرکز استان که خود کانون و بستر خیلی از آسیب ها و جرائم است و بلکه با جرم ارتباط مستقیم دارد پدیده حاشیه نشینی است به خبرنگار ما گفت: این مشکل بزرگ حتی ممکن است در محلات مختلف به چشم خورد تنوع و تجمل، اختلاف فاحش طبقات اجتماعی ،تورم و گرانی های هزینه های زندگی موجب می شود تا افرادی که درآمدشان کفاف زندگی را نمی دهد برای تامین نیازهای خودشان دست به هر کاری ولو مجرمانه بزنند.

به گفته وی اشکال مختلف از ناهنجاری‌های اجتماعی چون سرقت ،قاچاق مواد مخدر، اعتیاد،فحشاء ،خودکشی ،نزاع و درگیری و حتی جرائم خشن مانند قتل را در مراکز حاشیه نشین شاهد هستیم.

وی اظهار کرد: آسیب های ناشی از فقر و بیکاری ،اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر، ولگردی در مناطق حاشیه نشین زیاد به چشم می خورد و با مشاهده میدانی این مناطق می توان دریافت که چهره بسیاری از ساکنین مناطق حاشیه نشین به ویژه جوانان آلوده به اعتیاد است و در این مناطق افراد ساکن می دانند کدام محل وکدام خانه وچه شخصی چه نوع ماده مخدری از نوع سنتی یا صنعتی را توزیع می کند!!! خشونت ونزاع واکنش جوانان از جلوه های بارز این مناطق است

طرحی که به حاشیه نشینی دامن زد

حجت الاسلام وحدانی نیا تاکید کرد : از قدیم روستا محل تولید واقتصاد به خصوص در حوزه کشاورزی و دامداری، ازدیاد نسل و تولید فرهنگ، معماری، تامین امنیت،کانون ایجاد امنیت غذایی و افتخار و حفظ صلابت جامعه شهری بوده است اما متاسفانه در گذشته های دور در دهه ۴۰ طرح دیکته شده و مغایر با فرهنگ و خواست مردم که طرح غربی و امریکایی بود یعنی اصلاحات ارضی ضربه بزرگی به روستاها و تولید و کشاورزی و اقتصاد روستاها زد.

وی ادامه داد: اجرای آن فرهنگ خرده مالکی و دور شدن از کشت یکپارچه و یکسان سازی کشت و زرع را به دنبال داشت و در واقع می توان ادعا کرد آغاز مهاجرت جامعه روستایی از روستاها به شهرها را از زمان اجرای طرح اصلاحات ارضی رقم خورد.

به گفته وی توسعه شهرها و ایجاد محلات جدید و شکل گیری مراکز حاشیه نشین و حتی خالی شدن برخی از روستاها را به دنبال داشت و پس از آن ایجاد چاههای عمیق و نیمه عمیق در مناطق روستائی و انجام اقدامات بدون آینده نگری چون برداشت بی رویه حفره‌ای آبی زیر زمینی و فرهنگ غرقابی در آبیاری در سال های اولیه پیروزی انقلاب قدری به این امر دامن زد .

وی اظهار کرد: خلاصه این که از سال ۱۳۳۰ تا امروز عوامل متعددی دست به دست هم داد و در یکی دو دهه اخیر پدیده خشکسالی هم مزید بر علت شد تا امروزه شاهد خالی شدن برخی از روستاها از سکنه باشیم و یا مهاجرت دسته جمعی از برخی روستاها یک تهدید جدی باشد.

رتبه خراسان جنوبی

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری تصریح کرد: همه این شرایط دست به دست هم داد به گونه ای که خراسان جنوبی رتبه کشوری در این حوزه داشته و یکی از ۷ استان مهاجر فرست به حساب می آید و نسبت به استان فارغ از این که چه تعداد روستا و در چه شهرستان هایی تخلیه شده یا در معرض مهاجرت است با توجه به مرزی بودن استان یک تهدید است ولی باید برای ماندگاری جامعه روستایی در روستاها و بلکه در جهت مهاجرت معکوس تلاش شود.

وحدانی نیا تاکید کرد:گر چه در پدیده حاشیه نشینی بیشتر توجه قشر مهاجر روستایی به مرکز استان بوده چرا که به رغم کم برخورداری استان مرکز استان امکانات بیشتری نسبت به سایر شهرستانهای استان دارد اما نمی توان منکر شد که در دیگر شهرستانهای استان به خصوص شهرهای بزرگ بعد از مرکز استان هم پدیده حاشیه نشینی را داریم هر چند به اندازه مرکز استان نیست.

توانمند سازی روستائیان

وی در پاسخ به این سئوال که برای کنترل مهاجرت به حاشیه های شهر چه اقداماتی انجام شده است نیز گفت:اگر بخواهیم پدیده حاشیه نشینی کنترل شده و بلکه به مهاجرت معکوس تبدیل شود باید اقداماتی در روستاها با اولویت روستاهای در معرض خطر مهاجرت ( در مبدأ) در جهت توانمند سازی جامعه روستایی انجام گیرد.

به گفته وی از جمله برنامه های اجرایی و عملیاتی در حوزه مدیریت منابع آب و خاک، صنایع دستی و گردش گری،حرفه آموزی وایجاد اشتغال در بین اهالی روستا به‌خصوص قشر جوان در جامعه روستایی انجام گیرد .

وی تاکید کرد: این مهم باید توسط دستگاههای مختلف اجرایی خارج از بروکراسی اداری با تعامل وهم افزایی با رویکرد جهادی مناطق خاص با اولویت روستاها و دهستان های خاص در استان را مقصد اجرای برنامه های خود قرار دهند با این هدف در استان شهرستان نهبندان در گذشته به عنوان شهرستان پایلوت هدف قرار گرفت و در سه دهستان،نه،بندان ومیغان برنامه های با حضور دستگاههای مختلف اجرایی به صورت ویژه انجام گرفت به گونه ای که در گزارشاتی که مدیران مرتبط در کارگروه پیشگیری از بافت های ناکارآمد ارائه کردند نه تنها کنترل مهاجرت بلکه مهاجرت معکوس را گزارش دادند که به عنوان یک تجربه می تواند ملاک انجام اقدامات دستگاههای مختلف اجرایی جهت توانمند سازی دیگر مناطق هدف روستایی قرار گیرد.

اقدامات دستگاه قضا

معاون اجتماعی د پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان جنوبی در رابطه با اقداماتی که از طرف دستگاه قضا برای رفع این آسیب انجام شده نیز گفت:در کارگروه پیشگیری از بافت های ناکارآمد شهری که تا یک سال قبل به عنوان یکی از برنامه های ویژه در این معاونت دنبال می شد در دو محور برنامه های در مبدأ( جامعه روستاهای هدف مهاجرت) و برنامه های در مقصد( مناطق حاشیه نشین شهری) دنبال شد.

به گفته وی هر چند متاسفانه امسال پیگیری این برنامه از مرکز به این معاونت ابلاغ نشد و در برنامه های در دست اجرا نیست اما فقدان این برنامه در برنامه های در دست اجرای معاونت اجتماعی وپیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان به معنی تعطیلی آن نیست و به طور حتم دستگاههای اجرائی مسئول با احساس مسؤلیتی که دارند هم در روستاهای در معرض خطر مهاجرت و هم در مناطق حاشیه نشین اجرای برنامه های را در جهت توانمند سازی جامعه روستایی ومدیریت مناطق حاشیه نشین دنبال می کنند.

وی ادامه داد: از گذشته ایجاد زیرساخت های زیربنایی در حوزه اشتغال و آموزش و برخورداری از امکانات و زیرساخت های ضروری در حوزه آب، برق، فاضلاب، بهداشت و درمان ،مسائل فرهنگی و اجتماعی،ارتقاء سطح سواد وایجاد زیر ساخت های آموزشی وحمل ونقل،اشتغال مولد در مناطق حاشیه نشین و برخورد با مرتکبین جرائم در این مناطق و اجرای برنامه های در جهت جلوگیری از گسترش مناطق جدید حاشیه نشین وبافت های ناکارآمد وسکونت گاههای غیر مجاز دنبال شد.

ایجاد اشتغال

وی تاکید کرد: با توجه به خشکسالی های متمادی در سال های اخیر پرداختن به جوامع روستایی از طریق توانمند سازی روستائیان به خصوص ایجاد اشتغال و حرفه آموزی به جوانان روستایی و پرداخت تسهیلات قرض الحسنه و با بهره کم یک ضرورت است و اگر بخواهیم انعکاس داشته و به چشم روستائیان بیاد باید دستگاههای مختلف اجرائی مسئول در بخشهای مختلف با همان تجربه ای که در توانمند سازی روستائیان در سه دهستان نه ،بندتن ومیغان شهرستان نهبندان دنبال شد در دیگر مناطق هدف روستائی استان به خصوص روستاهای مرزی استان که تخلیه آن یک تهدید امنیتی است به صورت جهادی وفوق العاده ظرفیتهای خودشان را اجرائی وعملیاتی کنند.

منبع: خاورستان

انتهای پیام/ ۱۰۲