اینجا زمین تاب ایستادن ندارد/ حال دشت سرایان خوب نیست

به گزارش “پیام خاوران”، هرچه می‌گذرد فریادش بیشتر به گوش می‌رسد و نزدیک‌تر می‌شود. فریادی که در چند سال اخیر در نتیجه استفاده نادرست ما انسان‌ها از طبیعت بلندتر شده است. روزگاری کشاورزی رونق داشتند و چاه‌ها و قنات‌ها پر خروش و جوشان بود اما با برداشت‌های بی‌رویه آب امروز حال دشت‌ها خوب نیست.

حکایت خشکسالی در خراسان‌جنوبی تنها به خشک شدن قنوات، کاهش ذخیره سد‌ها و آبرسانی سیار به بیش از ۴۰۰ روستا خلاصه نمی‌شود، بلکه زخم‌های عمیق خشکسالی حالا خود را به دشت‌های خراسان‌جنوبی رسانده و از مجموع ۳۵ دشت استان ۲۲ دشت را در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار داده است.

روزی که ماجرا آغاز شد

سال ۹۴ در مسیر آیسک به فردوس شکاف‌هایی در اطراف جاده مواصلاتی مشاهده شد. در آن زمان گمانه‌زنی‌ها درباره این ترک‌های عمیق متفاوت بود و برخی علت ان را شکستن لایه بنتونیت در آن منطقه و گروهی برداشت بی‌رویه آب می‌دانستند.

چهار ماه از اما و اگرهای مردم و برخی مسئولان خراسان‌جنوبی گذشت تا این که اداره راه و شهرسازی با نصب تابلوهایی به رانندگان تردد کننده در این مسیر هشدار داد که به علت پدیده فرونشست زمین جوانب احتیاط را رعایت کنند.

هنوز خبر فرونشست‌ها در مسیر آیسک و فردوس در بین مردم و رسانه‌ها داغ بود که بعد از مدتی اهالی روستای دوحصاران از وجود شکاف‌هایی در این منطقه خبر دادند و از گسترش این پدیده در منطقه خود ابراز نگرانی کردند.

موضوع به این چند واقعه ختم نشد و دوباره  نیز فرونشست بخش‌هایی از زمین در دشت اسفدن قاینات خبرساز شد و نگرانی‌هایی در این منطقه هم به وجود آورد. اکنون شکستن استخوان‌های زمین برای خیلی از  مردم منطقه خراسان‌جنوبی یک کابوس شده است.

«سرایان» چهارمین دشت بحرانی کشور

دل زمین در یکی از دشت‌های استان چنان از آب خالی شده که کارشناسان عنوان فراتر از بحران را به این دشت ممنوعه اضافه کرده‌اند. آتش خشکسالی سرایان را به چهارمین دشت بحرانی کشور تبدیل کرده است. حالا ترک‌های عمیق در پهنه دشت پیش می‌رود و زمین فرو می‌ریزد.

خطر فرونشست زمین تنها به چند نقطه محدود نمی‌شود و زنگ خطری است که برای کل شهرستان به صدا درآمده و از آنجایی که شغل ۹۵ درصد مردم سرایان کشاورزی و دامداری است با روش آبیاری سنتی و برداشت نامناسب از سفره‌های زیرزمینی حال دشت اورژانسی‌تر شده است.

براساس آمارهای اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی میانگین بارندگی‌های این استان در سال جاری ۳۸ میلی‌متر بوده که نسبت به سال گذشته ۶۹ درصد و نسبت به دوره بلندمدت ۵۹ درصد کاهش داشته است.

خشکسالی سیل مهاجرت راه انداخت

سریال دنباله‌دار خشکسالی تنها به بحران آب ختم نمی‌شود بلکه عمق فاجعه به مهاجرت ۷ هزار نفر از شهرستان مرزی نهبندان، خشک‌شدن صدها رشته قنات و خالی‌شدن یک هزار و ۷۰۰ آبادی رسیده است.

گذشته از خالی‌بودن ۷۰ درصد از ظرفیت سدها و وجود ۲۲ دشت بحرانی در استان، روستاییان راه نجاتشان را در مهاجرت جست‌وجو می‌کنند که این امر بروز مشکلات امنیتی را محتمل‌تر می‌کند.

زمین اینجا دیگر تاب ایستادن ندارد و هر روز در حال تحلیل رفتن است. سال‌هاست که بر اثر نرسیدن خون به رگ‌های دشت‌های خراسان‌جنوبی به‌ویژه دشت سرایان اسکلت و بنیه بدنی زمین در حال تحلیل و از بین رفتن است و مردم صدای فریاد زمین را از درون زخم‌های عمیقی که بر پیکر آن نقش می‌بندد می‌شنوند.

وجود ۸ دشت ممنوعه بحرانی در استان

«سعید سروری» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی با اعلام اینکه در حال حاضر ۳۵ دشت در استان وجود دارد، اظهار داشت: از این تعداد ۹ دشت آزاد، ۲۲ دشت ممنوعه و ۸ دشت ممنوعه بحرانی هستند.

وی با اشاره به اینکه دشت‌های سرایان و بشرویه در وضعیت مخاطره‌آمیز و افت آب زیرزمینی قرار دارند، اضافه کرد: از میان دشت‌های ممنوعه بحرانی استان دشت‌های سرایان و سده دارای وضعیت شکننده‌ای هستند به طوری که در آبخوان سرایان شاهد فرونشست زمین هستیم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی با بیان اینکه ۸۸ درصد از مصارف آب زیرزمینی جهت کشاورزی، ۹ درصد شرب و ۳ درصد جهت مصارف صنعت و خدمات استفاده می‌شوند، افزود: تنها ۳۰ هزار متر مکعب از اراضی استان از طریق آبیاری قطره‌ای آبیاری می‌شود.

مسئولان چاره‌اندیشی کنند

سروری با اشاره به سند سازگاری با کم‌آبی و کاهش سالانه ۲۳ میلیون مترمکعبی در برداشت آب، توضیح داد: تا سال ۱۴۰۵ باید ۱۶۴ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی، ۹.۵ میلیون مترمکعب در بخش شرب و ۱.۵ میلیون مترمکعب در بخش صنعت باید کاهش مصرف داشته باشیم.

وی با اعلام اینکه بیش از ۷۳ درصد منابع آبی استان از طریق چاه، ۲۳ درصد قنات و چهار درصد چشمه تأمین می‌شود، مطرح کرد: شبکه سنجش آب زیرزمینی استان دارای ۴۶۵ حلقه چاه مشاهده‌ای است که به‌طور ماهانه سطح آب زیرزمینی در آن‌ها اندازه‌گیری و براساس آن میزان کسری مخزن و افت سطح آب زیرزمینی محاسبه می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی متوسط افت سطح آب زیرزمینی در استان را ۲۷ سانتی‌متر ذکر کرد و افزود: متأسفانه روند نشست زمین در دشت سرایان صعودی است و این موضوع به دلیل برداشت بی‌رویه از چاه‌ها در دشت سرایان است.

بحران آب و تبعات و پیامدهای ناشی از آن وضعیت نگران‌کننده‌ای برای شهرستان سرایان ترسیم کرده به گونه‌ای که پدیده فرونشست زمین طی چند سال اخیر به وفور مشاهده می‌شود و به تهدیدی برای جاده‌ها، تأسیسات، امکانات، احشام و زندگی مردم این منطقه تبدیل شده است.

داشتن نگاه جامع‌نگر میان مسئولان دستگاه‌های اجرایی استان و همکاری آحاد مردم برای حل این پدیده، بسیار ضروری است؛ اگر از همین امروز برای اصلاح وضعیت استفاده از منابع آبی و جلوگیری از فرونشست زمین در دشت سرایان تصمیمی اندیشه نشود و نقشه راهی ترسیم نشود، در آینده سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و صرف هزینه‌های بسیار سنگین هم دردی را دوا نمی‌کند.

منبع: فارس

انتهای پیام/۱۰۲