شو چله؛ سنت دیرینه ای که باید ماندگار بماند

به گزارش “پیام خاوران” آخرین روزهای پاییز که می آید، خاطره یکی از زیباترین شب های سال برای همه ی ما زنده می شود، خاطره ای که هر سال با تمام فراز و نشیب های زندگی، هیچوقت تکراری نشده و هیجوقت خسته و دلزده مان نکرده است؛ شو چله (شب یلدا) برای ما بچه های نسل دیروز، فراتر از یک شب بود. در این بلندترین شب سال، در این خاطره انگیزترین شب پاییزی، همه فامیل و آشنا دور هم جمع می شدیم و جشن می گرفتیم. البته شب چله برای ما از دو سه شب قبل ترش شروع می شد.

در اولین شب به خانه مادر بزرگ می رفتیم، کرسی شب یلدا با یک لحافِ گلدوزی شده مهیا بود و همه دور آن می نشستیم و مادر بزرگ برایمان قصه می گفت، آجیل و خشکبار و کِشته های توت و انجیر و برگه های آلو و زردآلو و انواعی از تخمه های شور کرده و گردو و بادام روی سینی بزرگ چشمک می زد و مگر می شد در همراهی شیطنت آمیز با بچه های فامیل، گاهی ناخنکی به آنها نزد؟

صد البته که شب های دیگر هم این دورهمی های شاد ادامه داشت و رفت و آمدها و خوشی های خانه دایی و عمو برقرار بود و ما بچه ها دست به دعا می شدیم که برف بیاید، چنان برف خوبی هم بیاید که آن شب واقعا شب چله بشود و لذتش هزار برابر.

یادش بخیر! مادر شلغم و چغندر را می آورد، پدر تخمه‌ها را روی کرسی می گذاشت کنار مادربزرگ، دامن مادربزرگ هم پر بود از گل و غنچه. نمی‌دانم چقدر غرق بوی لباس مادربزرگ می شدم، اما وقتی بلند می شدم و بیرون را دید می زدم، می دیدم که می‌شود از توی ایوان بلندمان رفت توی حیاط و این بود که شبمان، شب چله شده بود.

شب یلدا که در گویش محلی خراسان جنوبی به آن«شو چله» گفته می‌شود، همراه با آداب‌ و رسومی است که با گردآمدن اعضای خانواده به دور«کرسی» و نقل داستان‌های تاریخی توسط بزرگ‌ترها نقبی در تاریخ دارد . مردم مهربان دیار خاوران رسم دارند در آخرین شب به یادماندنی پاییز، به خانه بزرگترها بروند و طولانی ترین شب سرد سال را با دورهمی‌ و رسومی که از گذشتگان سینه به سینه منتقل شده است گرم کنند.

کتاب شعر حافظ هم در شب یلدا، زینت بخش این دورهمی‌هاست، خوش‌تر از آن نیز گوش سپردن به سخنان نغز و شیرین پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاست که با خاطره های زیبایشان، فضای خانه را دوست داشتنی‌تر می‌کنند. در چنین شب پر از خاطره ای جای میوه‌هایی همچون انار و هندوانه که محصول کشاورزی همین منطقه است در کنار سایر میوه‌ها ، خالی نیست و این محصولات زیبای خداوندی، رنگ و بوی خاص به مجمعه های روی کرسی‌ها و محفل‌های دورهمی شب یلدا می‌بخشند.

یادمان نرود که کف زنی یک از مراسم منحصر به فرد استان خراسان جنوبی است و جلوه ویژه ای به شب چله می دهد. ناگفته هم نماند قبل از آنکه کف را شیرین کنند، برای شوخی و تفریح گاهی مقداری از آن را به سر و صورت یکدیگر می‌مالند و چون این کف، رنگ و طعم و بویی ندارد، آزاری به کسی نمی‌رساند، اما در عوض باعث خنده و شادابی اهالی خانه و همسایگان می‌شود.

گاهی نیز در شب‌های برفی برای شگون مقداری از کف را روی برف‌ها می‌ریزند و برای برکت سال، دعا می خوانند. تعریف کردن قصه و شنیدن مثل ها و متل های شیرین و شهد از زبان همیشه زیبای مادربزرگ ها و پدربزرگ ها، یکی دیگر از بخش‌های شب‌زنده‌داری یلدا در خراسان جنوبی است.

مادربزرگ ها و پدربزرگ ها، قصه‌های قدیمی یا به اصلاح محلی «اوسونه» که خودش آموخته است را برای بچه‌ها تعریف می‌کنند که مورد استقبال خوب کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد. هرچند این روزها، این رسم و رسوم زیبای شب، چله رنگ و لعاب دیگری پیدا کرده و دیگر آن قشنگی سالهای گذشته را ندارد؛ بسیاری از این مراسم به فراموشی سپرده شده است و جوانان ما از آن اطلاع کمی دارند و بسیاری هم غرق در مشکلات اقتصادی، به اولویت های دیگر زندگی فکر می کنند

. درست است سختی های این روزها زیاد شده، درست است فناوری و تلفن همراه، خیلی از زیبایی های زندگی را از ما گرفته، اما بنظر می رسد باید به راه گذشتگان برگردیم و سنت های ملی مان را پاس بداریم. شو چله در خراسان جنوبی ، شهر و روستا ندارد، همه جا برقرار است و زیباست، گاهی همین شب های خاطره انگیز، آخرین شب هایی هستند که می شود یک دل سیر، مادر ها و پدرها یا مادربزرگ ها و پدربزرگ های دوست داشتنی را در آن دید، یک دل سیر بوسید و یک دل سیر، کنارشان نشست و به نور و رونق و دلهای پاکشان غبطه خورد.

قدر این لحظه ها، قدر این شب ها، قدر این رسم ها و آیین های زیبا را بدانیم، شاید دیگر تکرار نشوند.

عمرتان دراز ، لحظه هایتان پربرکت، شب چله 1403 تان پیشاپیش پر از عشق و محبت.

نسرین کاری

انتهای پیام/ 102