احیای «توبافی» در خراسان جنوبی؛ از انباری خانه تا ایجاد زنجیره تولید و صادرات به اروپا

به گزارش “پیام خاوران“، احیای هنر «توبافی» یا پارچه‌بافی سنتی خراسان جنوبی طی سال‌های اخیر بار دیگر نام این استان را در سطح ملی و حتی بین‌المللی مطرح کرده است. هنری که تار و پود آن زمانی در حال گسستن بود، امروز به همت فعالان جوان و زنان کارآفرین، به جایگاهی تازه رسیده است. یکی از چهره‌های مؤثر در این مسیر الهه دشتی دانش‌آموخته مامایی است که برخلاف مسیر معمول اشتغال در حوزه درمان، وارد عرصه صنایع‌دستی شد. او با همراهی مادرشوهر خود زهرا جاهد پس از طی دوره‌های آموزشی پارچه‌بافی در آموزشگاه فنی‌وحرفه‌ای مجاور منزلشان، کارگاهی را راه‌اندازی کردند که حالا نمونه‌ای کامل از زنجیره تولید پارچه دست‌باف به شمار می‌رود.

از یک سؤال ساده تا راه‌اندازی کارگاه

دشتی درباره آغاز این مسیر می‌گوید: برای ما سؤال این بود که چرا پارچه‌بافی باید فقط در قالب حوله بماند؟ چرا این پارچه که با خون و جان زنان این منطقه گره خورده، تبدیل به لباس نشود؟ همین سؤال کوچک، مسیر زندگی ما را عوض کرد.

زهرا جاهد نیز که ۳۰ سال سابقه خدمت در آموزش‌وپرورش دارد، بازنشستگی را نقطه شروعی برای مسیر تازه می‌داند و می گوید: بازنشستگی برای من پایان نبود. وقتی دیدم آموزشگاه پارچه‌بافی روبه‌روی منزل افتتاح شد، احساس کردم مسیر جدید خودش آمده روبه‌رویم.

شروع کار از یک انباری ۱۲ متری

سرمایه اولیه کار با ۳۰ میلیون تومان آورده شخصی از سوی جاهد و دشتی آغاز شد. نخستین دار پارچه‌بافی خریداری شد و آموزش‌ها آغاز شد. نخستین پارچه پس از یک ماه بافته و به کمک یک خیاط به لباس تبدیل شد.

این تولید کوچک نخستین بار در نمایشگاه فنی‌وحرفه‌ای عرضه شد و استقبال خوب مردم، مسیر کسب‌وکار را روشن کرد. در ادامه با ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات میراث فرهنگی و پس از آن حمایت مالی بسیج سازندگی، عملیات توسعه کارگاه سرعت بیشتری گرفت.

اشتغال‌زایی برای ۲۰۰ نفر؛ از بافندگان تا هنرمندان رو‌دوزی

کارگاه امروز دارای ۲۰ نفر نیروی مستقیم است و بیش از ۲۰۰ نفر نیز در روستاها و شهرهای اطراف به‌صورت غیرمستقیم با آن همکاری دارند؛ از بافندگان سنتی گرفته تا سوزن‌دوزان بلوچ، نقاشان روی پارچه و خیاطان تخصصی همگی با این مجموعه همکاری دارند.

دشتی درباره ویژگی تولیدات می‌گوید: محصولات ما تک‌نسخه‌ای هستند. یا سفارش مشتری روی پارچه سوزن‌دوزی می‌شود، یا نقاشی و چاپ دستی دارد. در تولید انبوه هم نهایت ده تا پانزده نسخه از یک مدل تهیه می‌کنیم.

استفاده از پنبه مله‌؛ هویت خراسان جنوبی

یکی از ویژگی‌های مهم تولیدات این کارگاه استفاده از پنبه خالص مله‌ای (پنبه قهوه‌ای) است که امروز نماد «شهر ملی بافی» خراسان جنوبی شناخته می‌شود. این پنبه بدون هیچ‌گونه مواد شیمیایی از مزرعه برداشت می‌شود و به دلیل خاصیت تنفس‌پذیری، تفاوت محسوسی با پارچه‌های صنعتی دارد.

جاهد در این‌باره می‌گوید: مردم ابتدا پارچه دست‌باف را نمی‌شناختند و حتی با قلاب‌بافی اشتباه می‌گرفتند. اما وقتی در نمایشگاه‌ها پارچه را لمس می‌کردند تفاوت را می‌فهمیدند.

فروش در نمایشگاه‌ها و فضای مجازی؛ صادرات چمدانی به اروپا

با توجه به محدود بودن بازار فروش در مرکز استان، بخش عمده فروش این کارگاه از طریق نمایشگاه‌های ملی و فضای مجازی انجام می‌شود. یکی از نقاط اوج این فعالیت‌ها، حضور در ایران‌اکسپو (توانمندی‌های صادراتی) است که دو دوره پشت‌سرهم اتفاق افتاد و به صادرات مستقیم به عراق منجر شد. علاوه بر این، بخش قابل‌توجهی از تولیدات توسط مشتریان به‌صورت صادرات چمدانی به کشورهای ایتالیا، آلمان، فرانسه و هلند ارسال شده است.

مشکلات؛ نبود تیم تخصصی صادرات

با وجود پیشرفت این حوزه، دشتی یکی از مهم‌ترین مشکلات را نبود برنامه تخصصی برای حضور مؤثر تولیدکنندگان در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌داند و می گوید: هنر توبافی رونق گرفته اما هنوز تیم حرفه‌ای برای صادرات و حضور در رویدادهای جهانی نداریم. استفاده از کارت بازرگانی هم برای تولیدکنندگان خرد با هزینه بالای مالیات همراه است.

این مجموعه اکنون علاوه بر تولید پارچه، به طراحی لباس، بازسازی الگوهای سنتی، ترکیب سوزن‌دوزی بلوچ با پارچه‌های پنبه‌ای و تولید محصولات مدرن می‌پردازد. هدف اصلی، بازارسازی برای محصولاتی است که هنوز برای بخش زیادی از مردم ناشناخته‌اند.

کسب‌وکار خانگی دو زن کارآفرین در خراسان جنوبی، که با یک دار پارچه‌بافی در انباری منزل آغاز شد امروز به یکی از نمونه‌های موفق احیای صنایع‌دستی بومی تبدیل شده است. ترکیب تجربه، پشتکار، دانش نسل جوان و ریشه‌های فرهنگی زنان این منطقه توانسته است هنر توبافی را از خطر فراموشی نجات داده و آن را وارد مسیر ارزش افزوده، اشتغال‌زایی و حتی بازارهای برون‌مرزی کند.

انتهای پیام/ ۱۰۲