قواعد درست نگارش تیتر در خبر| تیترنویسی، سخت‌ترین کار خبرنگار

تیتر به‌عنوان یکی از اجزای ساختار خبر، در رسانه‌های مختلف نوشتاری، شنیداری و تصویری مطرح است.
نقش‌های تیتر
۱. ترغیب خوانندگان به خواندن خبر؛ اگر تیتری جذاب، جالب، پرمعنا، بدیع و مرتبط با نیازهای مردم باشد، توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند و خواننده را به خواندن آن خبر ترغیب می‌کند.
۲. بیان پیام خبر به شکلی کوتاه و موجز؛
۳. تفکیک مطالب از همدیگر؛ عنوان یا تیتر خبر، مطالب مختلف موجود در یک نشریه را از یکدیگر متمایز ساخته و محدوده خبرها را جدا می‌کند.
۴. ایجاد تصویری فوری از مضمون مطلب؛ تیتر تصویری فوری از موضوع موجود در خبر برای مخاطب فراهم می‌آورد.
۵. ارزیابی میزان اهمیت مطلب؛ مضمون تیتر، درشتی و ریزی قلم تیتر خواننده را بی‌اختیار متوجه اهمیت خبر می‌کند.
۶. کمک به زیبا شدن صفحات؛ مانند عکس، طرح و رنگ از تزیین‌های نشریات به‌حساب می‌آیند.
۷. نمایاندن جهت‌گیری؛ با بررسی تیترها می‌توان به جهت‌گیری، موضع و علاقه‌مندی آن رسانه پی برد.
۸ تسهیل دسترسی مخاطب به مطالب مختلف و متنوع.

اجزای تیتر
یک خبر مطبوعاتی ممکن است غیر از تیتر اصلی، تیترهای فرعی هم داشته باشد که این تیترها با حروف کوچک‌تر در بالا و پایین تیتر اصلی، به قصد بهتر رساندن موضوع اصلی مطلب خبری و جلوگیری از طولانی شدن تیتر اصلی، آورده می‌شوند. این تیترهای فرعی که به اجزای تیتر معروف‌اند، عبارت‌اند از:
روتیتر:  تیتری که در بالای تیتر اصلی با حروف کوچک‌تر قرار می‌گیرد و می‌تواند مقدمه یا مؤخره برای تیتر اصلی یا مستقل باشد، معمولاً فعل ندارد و اغلب مکمل تیتر اصلی است، البته باید توجه داشت که تیتر اصلی مستقل از تیترهای فرعی باید معنای کاملی داشته باشد و فهم آن به تیترهای فرعی وابسته نباشد.
زیرتیتر:  تیتری است که زیر تیتر اصلی قرار می‌گیرد و با حروف کوچک‌تر نوشته می‌شود. این نوع تیتر زمانی استفاده می‌شود که خبر ابعاد مهمی داشته باشد که در این صورت، علاوه بر ذکر مهم‌ترین بُعد خبر در تیتر اصلی، در زیرتیتر بخش دیگر مهم آن خبر آورده می‌شود. زیرتیتر ممکن است مکمل تیتر اصلی یا روتیتر باشد یا مستقل از آن‌ها باشد.
خلاصه تیتر یا سرتیتر:  اگر برای بیان ابعاد متعدد و مهم خبر، روتیتر، تیتر اصلی و زیرتیتر کافی نباشد، از خلاصه تیتر استفاده می‌شود. سرتیتر، خلاصه‌ای از مطالب مختلف را بعد از تیتر اصلی یا زیرتیتر و یا در نقاط مختلف متنی به‌صورت جملات مستقل بیان می‌دارد. این نوع تیتر معمولاً برای ایجاد تنوع در صفحه‌آرایی با علامت ستاره، دایره توپر مشکی، مربع و در برخی رسانه‌ها بدون نشانه با حروف بزرگ‌تر از متن و کوچک‌تر از تیتر اصلی در پایین زیرتیتر قرار می‌گیرد؛ البته برخی مواقع هم در وسط مقالات، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و اخبار طولانی در داخل کادر یا به‌صورت حروف و رنگ‌های متفاوت ارائه می‌شود.
میان‌تیتر: این نوع تیتر در چند مورد استفاده می‌شود:
الف، زمانی که خبرها طولانی شود، برای جلوگیری از خستگی خوانندگان از عبارات کوتاهی برای تفکیک خبر استفاده می‌شود که همان میان‌تیتر است؛ ب، وقتی بخواهیم به خواننده بفهمانیم که بحث در حال تغییر است؛ و ج: وقتی بخواهیم درباره بخش‌های مختلف یک مطلب بلند توضیح بدهیم.

انواع تیتر
الف. انواع تیتر از نظر شکل:
۱.    تیتر یک‌سطری؛ مثال: بگذارید طالبی تصمیم بگیرد!
۲.    تیتر چندسطری مساوی؛ این تیتر ممکن است به شکل مستطیل یا مربع باشد و در دو یا چند سطر و ترجیحاً در دو سطر ارائه می‌شود.
۳.    تیتر پلکانی؛ این تیتر شبیه پله بوده و به راست یا به طرف چپ تمایل دارد.
۴.    تیتر هرم وارونه؛ این تیتر از سه یا چهار سطر تشکیل شده و اندازه و سطرهای آن از بالا به پایین کاهش می‌یابد.
۵.    تیتر مثلثی؛ این تیتر برخلاف هرم وارونه از یک کلمه در سطر اول شروع می‌شود و به شکل مثلث پایان می‌پذیرد.

ب. انواع تیتر از نظر محتوا:
۱. تیتر استنباطی؛ برداشتی است که تیترنویس از مفهوم خبر در یک جمله به دست می‌دهد.
۲. تیتر اقناعی؛ تیتری است که برای برانگیختن احساسات، جهت دادن به افکار عمومی و ایجاد هیجان بین مخاطبان استفاده می‌شود؛ در این تیترها باید از کلماتی استفاده کرد که بار معنایی بیشتری دارند.
۳. دو تیتری؛ این نوع تیتر برای رویدادهای تلفیقی یا خبرهای چندموضوعی استفاده می‌شوند. نکته موردتوجه در این تیتر آن است که باید اندازه تیترها یکسان بوده و تیتر دوم هم حتماً باید با فعل تمام شود.
۴. تیتر غیرمتعارف؛ این نوع تیتر برای خبرهایی به‌کار برده می‌شود که چندان جدی نیست یا فانتزی است. مثال: تهران دیشب در آب غوطه خورد.
۵. تیتر سؤالی؛ از لحاظ قواعد تیترنویسی معمولاً نباید از تیتر سؤالی استفاده کرد؛ مگر آنکه پرسش، در عین حال خود نیز پاسخ باشد. در این صورت می‌توان تیتر سؤالی آورد. مثال…
۶. تیتر با فعل منفی؛ طبق اصول تیترنویسی نوشتن فعل منفی درست نیست، ولی هنگامی‌که وقوع نیافتن فعلی، خود رویداد و خبر محسوب می‌شود در چنین وصفی می‌توان از فعل منفی استفاده کرد.
۷. تیتر نقلی؛ این نوع تیتر از قسمت‌های مختلف سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، اطلاعیه‌ها یا بیانیه‌های افراد، مؤسسات، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها گرفته می‌شود. در این نوع تیتر، معمولاً منبع خبر برای مستند کردن تیتر در روتیتر یا در اول تیتر قرار می‌گیرد.
۸. تیتر تفسیری؛ تیتری است که مربوط به مطالب تشریحی و تفسیری است و به تجزیه‌وتحلیل وقایع و عکس‌العمل‌های آن می‌پردازد.

اصول و قواعد تیترنویسی:
۱. هراندازه که تیتر کوتاه‌تر باشد بهتر است؛ البته کوتاهی آن نباید به ابهام و گنگی بینجامد.
۲. تیتر باید از واژه‌های رسا بهره‌مند باشد.
۳. در تیتر نباید از کلمات تکراری استفاده شود.
۴. تا حد امکان باید از تیتر سؤالی و منفی یا امری پرهیز شود.
۵. تیتر تا حد امکان باید از لید استخراج شود، مگر اینکه بخواهیم چندین مورد خبری را در تیتر به خواننده ارائه کنیم.
۶. تیتر باید روشن و دقیق باشد.
۷. تیتر باید خلاصه‌ای از مطالب خبری باشد نه صرف یک عنوان.
۸. هریک از عناصر تیتر باید دربردارنده اطلاعات جدید باشند.
۹. تیتر باید تا حدّ ممکن، حول یک موضوع با محور اصلی و موردنیاز مخاطب باشد.
۱۰. در نگارش تیتر باید از به‌کار بردن واژه‌های شعاری و شکسته پرهیز شود.
۱۱. بهتر است تیتر پس از تنظیم خبر نوشته شود.
۱۲. تیتر باید جذاب باشد.

قواعد تجربی نوشتن تیتر:
۱. در مطالب خبری، تیتر فعل داشته باشد.
۲. فعل تیتر باید ماضی مطلق یا مضارع اخباری باشد.
۳. باید از فعل معلوم استفاده کنیم.
۴. از گذاشتن نقطه در آخر تیتر خودداری کرد.
۵. از به‌کار بردن فعل در شروع تیتر خودداری شود، مگر آنکه به‌طور روشن مطلب را برساند.
۶. در جایی از اصطلاح مخفف استفاده کنیم که برای خوانندگان کاملاً روشن و درک‌کردنی باشد.

منابع:

۱- روزنامه‌نگاری نوین، نعیم بدیعی و حسین قندی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۷

۲- مجله رسانه http://mediajournal.ir/article/media-management/۴۸۵۶