غذاهای سنتی فراسودمند و ارتقای سلامت جامعه و اقتصاد مقاومتی

به گزارش “پیام خاوران “ در مقاله زیر ابعاد مختلف غذاهای سنتی فراسودمند و ارتقای سلامت جامعه و اقتصاد مقاومتی را می خوانید:

 مقدمه و تعاریف:

نقش و جایگاه غذا در سلامت خانواده و جامعه انسانی درجوامع مختلف ،دارای رویکردها و نمادهای متفاوت ولی دارای هدف یکسانی است. متناسب با فرهنگ  حاکم برجامعه ،میزان توسعه یافتگی و رشد اقتصادی ، شاهد رویکردهای متفاوت ازاین موضوع می باشیم. بالا رفتن سن افراد در كشور‌های توسعه یافته و افزایش دلواپسی برای حفظ سلامت افراد مسن كه بیشتر در معرض بیماری‌ها خصوصا بیماری‌هایی مانند سرطان، پوكی استخوان، دیابت، بیماری‌های قلبی و سكته قرار دارند نیز از دلایل دیگر اهمیت موضوع غذا و سلامت آن است.

غذاهای سودمند یا عملگرا (Functional Food)، غذاهایی شبیه غذاهای متعارف و معمولی هستند اما مزایای فیزیولوژیك از خود نشان می‌دهند و علاوه بر خواص تغذیه‌ای پایه، در كاهش خطر ابتلا به بیماری‌های سخت و مزمن هم مؤثرند. محصولاتی كه به‌صورت بالقوه دارای خواص مفید و كمك‌كننده باشند، مثل غذاهای اصلاح شده یا تركیبات غذایی مفید كه در محتوایشان علاوه بر خواص تغذیه‌ای سنتی دارای مزایای سلامتی بخش نیز هستند هم جزو غذاهای عملگرا به شمار می‌آیند.

ناگفته نماند غذای عملگرا می‌تواند غذایی طبیعی باشد .

۱-وضعیت موجود:

تغییر نادرست ذایقه به ویژه دررده سنی نوجوان و جوان  و متاسفانه دربخشهایی از جامعه میانسال باعث شده هرروز شاهد بروز و رشد قارچ گونه منوهای نامانوس و ناهمگن با ساختار فرهنگی جمعیت باشیم. فهرستی که غالبا تحت تاثیر فرهنگ مصرف گرایی و تنوع طلبی غربی بر سبک زندگی سنتی ما سایه انداخته و نتیجه آن چیزی جز رشد بی رویه بیماریهای خاص و وارد شدن هزینه های گزاف برتامین و بازیافت سلامت جامعه نیست.

از سویی مصرف گرایی بی حد و حصر وابستگی اقتصادی را به تامین نهاده هایی باعث شده که نه تنها درچرخه تولیدات داخلی جایگاه تعیین کننده ای ندارند بلکه دورماندن از نهاده های ارزشمند و بی توجهی به تولیدات جانبی درچرخه فرآوری محصولات بومی و مزیت های نسبی را نیز سبب شده است.

۲- ضرورتها و الزامات:

ارتقای سلامت عمومی جامعه و افزایش امید به زندگی ازمعیارهای جامعه توسعه یافته یا رو به رشد است. ازطرفی مصرف گرایی درکنار کاهش تحرک عمومی و زندگی ماشینی ضرورت فرهنگ سازی ، آموزش و ترویج استفاده از غذای سالم و طبیعی را دوچندان نموده است . محصولات بخش کشاورزی به عنوان پایه و محور اصلی تامین غذای جامعه درکنار دانش بومی و داشته های سنتی در علم و هنر تغذیه با گستره جغرافیایی و متنوع اقلیمی و فرهنگی کشورمان بیشترین و موثرترین نقش را دراین خصوص ایفا می کند.

در گذشته متخصصان علوم‌غذایی به‌صورت سنتی بیشتر ‌روی برقراری تعادل در رژیم غذایی تمركز داشتند و یكی از راه‌های تامین آن، دریافت میزان كافی از مواد مغذی و اجتناب از دریافت مواد برهم زننده تعادل در رژیم غذایی مثل مصرف زیاد چربی، كلسترول و نمك بود .اما در حال حاضر بیشتر به دریافت بهینه مواد مغذی، افزایش میانگین عمر و شناسایی اجزای با كیفیت درتركیب غذایی پرداخته می شود.

اجزایی كه بتوانند موجب كاهش بیماری‌ها و بالا بردن سطح سلامت شوند. با نگاهی به داشته ها و تنوع بسیار فراوان غذاهای سنتی به این باور می رسیم که غذاهای بومی و سنتی کشور با شالوده محصولات بخش کشاورزی بیشترین و متنوع ترین الگوها را دراین مورد دارا است.رابطه رژیم غذایی و جلوگیری از بیماری‌های سخت و مزمن یكی از آنهاست.

از سوی دیگر، البته افزایش تاكید روی سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها و مقرر ساختن تكلیف فردی برای توجه به سلامت، افزایش آگاهی مصرف كنندگان، توجه به میزان دریافت مواد مغذی از رژیم روزانه و پیشرفت دانش غذا و فناوری مربوط به آن نیز از دلایل دیگر است.

۳- مزیتها:

• جدای ازتعاریف علمی که برای غذاهای فراسودمند ارایه شده است ، نگاهی به وضعیت جسمانی، بنیه و رشد عمومی ،مقاومت و وتوان بالا در جامعه روستایی و عشایری نشان دهنده دو عامل تغذیه و تحرک در حصول به این شرایط است.لذا درالگوی غذای سنتی جامعه روستایی و عشایری ایران با توجه به تنوع اقلیمی و جغرافیایی غنی سازی و چرخه افزودنیها به تولید و عرضه مواد غذایی شاید جایگاه چندانی نداشته باشد و صرفا لازمه کار ،بحث آموزش ، ترویج و فرهنگ سازی استفاده از این غذاها است.
• یک غذای به ظاهر ساده سنتی حلقه تقریبا کاملی از چربی مفید ، اکسیدان ،انواع مواد معدنی و املاح ، مواد پروتئینی ، انواع فیبر و… را درخود جای داده است و با ترکیبی سالم و با قابلیت هضم و جذب مناسب و کامل دراختیار ما می باشد.
• درچرخه فرآوری و تولید محصولات اولیه دامی و کشاورزی تنوع بسیار زیادی ازانواع غذاها و نوشیدنیهای سالم و مغذی را شاهد هستیم. به عبارتی از یک ماده و محصول پایه و مواد اولیه مثل شیر انواع زیادی از نوشیدنی و غذا را می توان تهیه کرد.
• تاثیر مستقیم درافزایش و توجه به تنوع محصولات فرعی در فرایند تولید محصول اصلی را همراه خواهد داشت .
• نقش توسعه مصرف غذاهای سنتی در رشد اقتصاد خانوار های شاغل دربخش کشاورزی بسیار قابل توجه است.
• افزایش بهره وری نهاده های تولید و محصولات کشاورزی و دامی از ره آوردهای مهم دیگر این الگوی مصرف می باشد.
• نقش محرز این رویکرد درارتقای سلامت عمومی جامعه درتمام رده های سنی و کاهش بارمالی دولت درکاهش اثر و شیوع بیماری های خاص و مرتبط با تغذیه ناسالم.
• افزایش بهره وری ، بهبود وضعیت اقتصادی و بازار محصولات بخش کشاورزی و نقش مستقیم آن دردست یابی به اهداف سیاستهای اقتصاد مقاومتی.

۴- راهکارها:

• برای توجه عمومی آحاد جامعه و دولت مردان به مصرف غذاهای سنتی با پایه محصولات بخش کشاورزی ،مهمترین راهکار فرهنگ سازی مصرف غذاهای سنتی و فراسودمند درسطح جامعه است. آموزش عمومی ،هشدارهای منطقی و با پشتوانه علمی برای پرهیز از مصرف غذاهای آماده و نامتجانس با فرهنگ سنتی مردم که درهمین راستا می توان راهکارهایی اساسی را دراین مورد به شرح زیر عنوان نمود:
• جایگزینی الگوهای سنتی (تنقلات طبیعی و میوه های خشک شده ، انواع رب و به جای الگوهای فانتزی وارداتی و عمدتا ناسالم درچرخه غذاهای سریع و آماده (انواع سسها،طعم دهنده ها و تنقلات ناسالم).
• آموزش عمومی و فرهنگ سازی جهت تغییر ذایقه و ترویج غذاهای سنتی با پایه گیاهی و دامی ازطریق رسانه ملی به صورت مستمر.
• بستر سازی و گسترش توریسم غذاهای سنتی برای جلب گردشگر داخلی و خارجی که نمونه های بسیار جالب توجه آن را درگزارش های  بازدید گردشگران خارجی از مناطق مختلف کشور به طور ویژه با توجه و ستایش ازغذای سنتی روستایی و عشایری ایران شاهد بوده و هستیم.
• برند سازی و ثبت جهانی بخشی از غذاها در راستای صنعت جهانگردی و میراث فرهنگی و بین المللی یونسکو.

– غنی‌سازی‌ بعضی از غذاهای سنتی به‌منظور ارتقای سلامت.همانگونه که اشاره شد به لحاظ تنوع اقلیمی ، زیستی و جغرافیایی و گونه های مختلف گیاهی و دامی کشور ،بخش عمده غذاهای سنتی حلقه تقریبا کاملی از اجزا و ترکیبات مورد نیاز برای بدن را درخود دارند. درعین حال می توان درتکمیل این حلقه پاره ای از مکمل ها که آنها نیز می توانند از محصولات فرعی همین چرخه باشند استفاده نمود. غنی‌سازی‌ به‌وسیله ویتامین و املاح ،آهن ،فیبرهای رژیمی…

-توجه اساسی به چرخه فرآوری محصولات و افزایش تنوع درمحصولات فرعی و فرایندهایی از صنایع غذایی مانند خشک کردن ، تهیه اسانس و عصاره ، انواع رب و مربا و مارمالاد.

منابع و مآخذ

• سیاستهای کلی نظام در اقتصاد مقاومتی ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری ۱۳۹۲٫
• سیاستهای کلی سلامت ابلاغی دفتر مقام معظم رهبری ۱۳۹۳٫
• همشهری آنلاین.
• یوسفی ج – دانش بومی با تاکید برجامعه روستایی ایران.- سازمان جنگلها،مراتع و آبخیزداری-

نویسنده: مریم رضایی

 کارشناس ارشد آموزش و بهسازی منابع انسانی

 مدیر دبیرستان علامه حلی بیرجند